Angusa Deatona z Ekonomicznym Noblem 2015

Kiedy tworzyłem ostatni wpis jeszcze nie wiedziałem, kto “zgarnie” tegoroczną nagrodę w dziedzinie ekonomii w tym roku – teraz jest to już jasne! To wyróżnienie powędrowało do Angusa Deatona – szkockiego wykładowcy akademickiego i specjalisty mikroekonomii.

Deaton przez całe życie pogłębiał wiedzę dotyczącą konsumpcji, biedy i dobrobytu. Wydaje się, że temat “na czasie”, ale jak się okazuje Szkot analizował zależności między cenami produktów, dochodami konsumentów i popytem, ale na podstawie Zjednoczonego Królestwa w latach 1900 do 1970. Mimo to, uznawany jest ogólnie za specjalistę tej dziedziny, Deaton stworzył taki swoisty standard dla empirycznych badań nad popytem konsumenckim.

Warto teraz przybliżyć sobie pomysł laureata Nobla na swoje badania. Zadawał sobie on trzy podstawowe pytania: na jakie dobra konsumenci wydają pieniądze, które zarobią. To po pierwsze. Po drugie: jaki procent swoich dochodów ludzie wydają, a jaki oszczędzają? No i po trzecie: w jaki sposób mierzyć biedę”.

Dlaczego Angus Deaton otrzymał nagrodę banku Szwecji? Według wielu osób, to właśnie jego badania być może kiedyś pomogą nam stworzyć politykę, która będzie promować dobrobyt i jednocześnie ograniczać ubóstwo. Sama możliwość istnienia takiej… no możliwości (przepraszam za powtórzenie!) jest naprawdę godna uwagi! Na świecie jest za dużo biedy…

Tak wygląda geniusz, dzięki któremu być może kiedyś uda się wyeliminować biedę…

Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii – nie taka oczywista

Tym, co wyróżnia Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii na tle pozostałych, jest przede wszystkim jej geneza. Nie przyznaje się ją ze względu na testament pozostawiany przez Alfreda Nobla, lecz przez Komitet Noblowski utworzony przez Bank Szwecji. Dlatego też jej oficjalną nazwą jest Nagroda Bnaku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. 

Nagroda przyznawana od 1969 roku 

Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii przyznawana jest wybitnym osobom od 1969 roku. Jako pierwsi otrzymali ją Ragnar Frisch i Jan Tinbergen za szczególne osiągnięcia z zakresu ekonometrii. Od 1969 roku nagroda przyznawana jest regularnie co roku, z małymi przerwami. Do dnia dzisiejszego otrzymało ją 64 osób. Większość z nich wykazała się osiągnięciami z dziedziny makroekonomii, jednak nie brakuje też laureatów reprezentujących inne gałęzie ekonomii, jak chociażby teoria gier (Alvin Roth i Lloyd Shapley w 2012 roku), ekonomia dobrobytu (Amartya Sen w 1988 roku), ekonomia finansowa (Myron Scholes i Robert Merton w 1997 roku) czy mikroekonomia (Jean Tirole w 2014 roku). Pełną listę laureatów nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, od 1969 do 2014 roku, możecie znaleźć pod tym linkiem.

Kto otrzyma nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii w 2015 roku? Dowiemy się już 12 października!

Kto w tym roku otrzyma nagrodę nobla w dziedzinie Ekonomii? 

Znamy już tegorocznych laureatów nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, i chemii. Jutro zostanie ogłoszony laureat Pokojowej Nagrody Nobla, natomiast na to, komu ta nagroda zostanie przyznana w dziedzinie ekonomii, będizemy musieli poczekać aż do 12 paździerknika. Z tego, co udało mi się wyczytać, na naukawpolsce.pap.pl, nagroda dla laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii jest najcięższa i waży ponad 175 gramów.

 

 

Szwed od Szwedów

Nie będę tutaj wyznawcą teorii spiskowych, ale kolejna z nagród Banku Szwecji im. Alfreda Nobla trafiła także do Szweda, a konkretnie do polityka i ekonomisty Bertila Ohlina. Jegomość ten urodził się w 1899 roku, zmarł w 1979, a nagrodę Nobla otrzymał dwa lata wcześniej, a konkretnie w 1977 roku.

Ohlin był profesorem, a można było go spotkać na salach wykładowych na uniwersytecie w Kopenhadze, gdzie oczywiście nauczał ekonomii. Potem powstanowił się przenieść do Szkoły Ekonomicznej w Sztokholmie, a co ważne – przez całe czterdzieści lat zasiadał w szwedzkim parlamencie, gdzie reprezentował Ludową Partię Liberałów.

Czym na codzień zajmował się Ohlin? Jego głównym zainteresowaniem była teoria handlu międzynarodowego, stał się także współtwórcą modelu Heckshera-Ohlina. O co chodziło w tej teorii? Głosiła ona, że poszczególnie kraje (lub naturalnie ekonomiczne regiony) eksportują towary, które są wytwarzane przez czynniki produkcji, posiadane z kolei przez te kraje w obfitości. No i dalej spoglądając na ten model – te produkty są importowane tylko wtedy, gdy ich wytworzenie wymagałoby użycia czynnikó produkcji występujących dość rzadko. Nie wiem czy wytłumaczyłem to dość jasno, ale jeżeli nie, to więcej na ten temat można przeczytać oczywiście na niezawodnej Wikipedii.

Oto właśnie Bertil Ohlin, jeden z ekonomicznych noblistów!

No i w końcu Gotthard Ohin na dwa lata przed śmiercią został wyróżniony w najbardziej prestiżowy sposób współczesnego świata, otrzymał Nagrodę Nobla za przełom jeżeli chodzi o badania nad teorią handlu międzynarodowego, oprócz tego “jury” jeżeli można tak to określić, doceniło także naukowe badania nad przepływem pieniądze (oczywiście także tym międzynarodowym). Warto dodać, że razem z Ohlinem nagrodę Nobla otrzymał też równocześnie James Meade.

Niestety, próbowałem poczytać Ohlina w języku polskim, ale wszystkie jego publikacje są dla nas, Polaków niestety niedostępne. Musicie więc poznać ekonomiczne słowa w języku szwedzkim, albo w języku angielskim. Do roboty! Wakacje są długie, a wiedza nigdy nie pójdzie w las!

Kenneth Arrow

Kenneth Joseph Arrow to urudzony w sierpniu 1921 roku amerykański ekonomista i laureat nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii. Uzyskał ją w 1972 roku, a warto dodać, że wychował się w Nowym Jorku.

Jego życiorys jest raczej barwny, jak na postać naukową. Jeśli jednak mowa o zasługach, to pośród najważniejszych można wymienić między innymi: sformułowanie twierdzenia niemożności (znanego również jako paradoks albo wręcz twierdzenie Arrowa). Wypadałoby też wspomnieć, że wspólnie z Gerardem Debreu stworzył formalizację teorii wyboru społecznego i ekonomii dobrobytu, która jest wykorzystywana do dziś. Teoria ogólna wyboru społecznego jest traktowana jao dowód na istnienie równowagi ogólnej w rozumieniu konkurencji idealnej. Oczywiście często są to tylko teoretyczne wytyczne, a nie praktyczne odwzorowania rzeczywistości.

Arrow zajmował się też rozważaniami nad problematyką adymetrii informacji. Można powiedzieć na chwilę obecną, że stanowiło to znaczący wkład do ekonomii ubezpieczeń. Arrow zajmował się też teoriami malwersacji i nadużyć. Jako aktywny człowiek do końca zaczął się zajmować ekonomią ekologii będąc już na emeryturze. Istnieje (dostępny w internecie) artykuł pod tytułem “Economic Growth, Carrying Capacity and The Environment” opublikowany w renomowanym czasopiśmie Science. Jak mawiają Anglicy “to make long story short”, czyli mówiąc o sednie artykułu: gospodarki nie mogą rozwijać się w nieskończoność, ponieważ mają ograniczone możliwości (np. naturalne). Istnieją tym samym granice wzrostu gospodarczego.

Kenneth Arrow wygladal tak.

Zgodnie z oczekiwaniami Arrow studiował w swoim rodzinnym mieście – w Nowym Jorku.  Uniwersytet na, który uczęszczał to Uniwersytet Columbia. Uzyskał tam w 1941 roku tytuł magistra. Dziesięć lat później obronił doktorat. Niedługo po tym, to jest w latach: 1946-1949 spędził prowadząc badania w ramach prac niejakiej KOmisji Cowlesa. Zaraz po tym rozpoczął pracę na prestiżowym Uniwersytecie Stanforda. Miał też prawie jedenastoletnią przerwę, to znaczy wykładał wtedy na Harvardzie.

Arrow był również jednym z pierwszych ekonomistów, który zauważył istnienie krzywej uczenia się. Jego podstawową ideą było to, że jak producenci zwiększają wydajność produktu, zyskują doświadczenie i stają się tym samym bardziej efektywni. “Rola doświadczenia w zwiększaniu produktywności nie przeszedł nie zauważony”, pisał, “choć relacja musi jeszcze zostać wchłonięte do głównego korpusu teorii ekonomii.” Ponad czterdzieści lat po tym artykule wgląd krzywa uczenia wciąż nie ma w pełni zintegrowane z głównym nurtem analizy ekonomicznej.

Arrow jest też kojarzony z doskonałą pracą na temat ekonomiki niepewności. Jego prace w tym obszarze stanowią nadal standardowe źródło dla ekonomistów.

Najważniejsze publikacje:

• Social Choice and Individual Values (1951)
• Essays in the Theory of Risk Bearing (1971, pol. wyd.: Eseje z teorii ryzyka, 1979)
• The Limits of Organization (1974, pol. wyd.: Granice organizacji, 1985).

Gunnar Myrdal

Gunnar Myrdal to szwedzki laureat nagrody nobla. Urodził się 6 grudnia 1989 roku w Skattungbyn i zmarł 17 maja 1987 roku w Sztokholmie. Jest znany jako ekonomista, polityk, socjolog. Jako laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w roku 1974 jest znany też jako uczeń dwóch wybitnych ekonomistów: Knuta Wicksella i Gustava Cassela.

Gunnar wyznawał zasadę, że społeczeństwo musi zaakceptować. Jednocześnie krytykował leseferyzm, ale nie sam w sobie, a raczej stwierdzenie, że jest to dobre rozwiązanie dla każdego państwa. Twierdził, że każde państwo przechodzi różne okresy. Na przykład kraje zachodnie przechodziły płynnie od merkantylizmu do okresu gospodarki liberalnej i leseferyzmu. Potem do okresu dobrobytu, a w finalnej fazie do okresu gospodarki planowej.

Co ciekawe dowodził, że wydajność pracy w krajach słabo rozwiniętych jest bardzo niska i nie do końca jest to jedynie błąd planowania. Na przykład poprawa jakości zdrowia umożliwiłaby poprawę wydajności pracy (poprzez zwiększenie jakości życia). Azkolwiek nie zawsze jest to tam możliwe.

“Ortodoksyjna teoria ekonomii nie znajduje wytłumaczenia dla powiększającej się między biednymi a bogatymi krajami luki pod względem realnego dochodu.”

Jako ciekawostkę trzeba dodać, że Gunnar miał swoją ciemną stronę. Wraz z żoną byli zwolennikami eugeniki i kontroli rozrodczości w społeczeństwie. Crisis in the Population Question (1934), to praca która stała się podstawą dla szwedzkiego programu eugenicznego. W ramach niego w tym kraju przeprowadzono sterylizację ponad 70 tysięcy osób. Działa się to niespełna 40 lat temu.

Szwedzki noblista

Jean Baptiste Perrin

Jean Baptiste Perrin, ten urodzony 30 wrześnie 1870 roku dżentelman nie należy na pewno do moich najlepszych noblistów, tj. ulubionych. Mimo to zdecydowanie zasłużył sobie na bycie w gronie uhonorowanych noblistów.  Urodzony w podparyskim Lille, zmarł 17 kwietnia 1942 roku w Nowym Jorku.

Jean Perrin był człowiekiem wykształconym. Ukończył École Normale Supérieure, która znajduje się w Paryżu. Studia tam zapewniły mu tytuł doktora nauk. Gdybyście i wy chcieli pozyskać pieniądze na studia na zagranicznej uczelni to polecić Wam mogę www.ferratum.pl

Jego dziedziną była fizyka i właśnie ona zapewniła mu nagrodę Nobla. Chodzi tu o prace dotyczące nieciągłej budowy materii. Wdając się w szczegóły, odkrył on równowagę w procesach osadzania. Ponadto wyjaśnił on zjawisko reakcji termojądrowej zachodzącej na Słońcu oraz wykazał, że promieniowanie katodowe składa się z ujemnie naładowanych cząstek (1895).  13 lat później obliczył stałą Avogadra.

Za swoje zasługi dla nauki zasłużył na wyjątkowe uhonorowanie. Został pochowany na Panteonie w 1948 roku. Należał do Francuskiej Akademii Nauk.

Jean Perrin

Na koniec mała ciekawostka z wikipedii: (Dr hab. inż. Arkadiusz Orłowski (Instytut FizykiPAN w Warszawie) opisał w czasopiśmie „Świat Nauki” zdarzenie, świadczące o poczuciu humoru J. Perrina: „Zachowanie żyroskopu bardzo obra­zowo zademonstrował francuski fizyk Jean Baptiste Perrin. Zapakował wiru­jący żyroskop do walizki i dał ją do nie­sienia kolejowemu tragarzowi. Kiedy ten chciał skręcić, walizka zdecydowa­nie stawiała mu opór. Nie pomagało również użycie siły (momentu siły), bo wykręcała się w zgoła odwrotnym kie­runku. Ale właśnie ta niesforność żyro­skopu ogromnie ułatwia życie pilotom i kapitanom statków.”)

Pauelson i jego życie…

Kolejny post nudny na pewno nie będzie. Paul Anthony Samuelson to jeden z moich ulubionych ekonomistów choć nie jest on powszechnie znany gdziekolwiek, a już na pewno nie w Polsce. Urodził się 15 maja w 1915 roku w Gary w USA (stan Indiana). Zmarł 13grudnia 2009 w Belmont, w wieku 94 lat. Jest obecnie opisywany w amerykańskich książkach jako doskonały ekonomista, statystyk i ekonometryk.

Pauelson dobrze rozumiał ekonomiczne tryby…

Teraz nieco o jego życiu prywatnym. Jego matka Ella (nazwisko panieńskie Lipton) i ojciec Frank (z zawodu aptekarz) byli żydowskimi emigrantami i z niektórych źródeł wynika, że pochodzili z Polski. Jak zresztą wielu innych wybitnych noblistów.

Samuelson w roku 1935, w wieku 20 lat obronił dyplom University of Chicago. Zaś 6 lat później miał już tytuł doktora. W roku 1940 był już profesorem i twórcą wydziału ekonomii w Massachussetts (Institute of Technology w Cambridge, Anglii).

Aspektem jego badań były generalnie rzeczy związanie z tzw. ekonomią dobrobytu. Innymi słowy popularyzował warunki Lindahl-Bowen-Samuelsona jako kryteria oceny, czy też dane posunięcie ekonomiczne i jak wpływa ono na stopień dobrobytu.

Usiłował przeforsować jako pierwszy oficjalnie określić definicję dóbr publicznych, takich jak obrona narodowa w swoim artykule z 1954 r.

Milton Friedman

Milton urodził się w rodzinie żydowskich imigrantów, co dla co bardziej ironicznych z Was może oznaczać, iż był skazany na “ekonomiczny” sukces. Dla mnie jednak stanowi jednego z ulubionych noblistów.

Milton Friedman znany na pewno wszystkim studentom ekonomii urodził się dnia 31 lipca 1912 roku w Nowym Jorku. Zmarł natomiast dnia 16 listopada 2006 w San Francisco. Jest znany przede wszystkim jako ekonomista amerykański, twórca monetaryzmu oraz laureat nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 1976 roku. Nieco wcześniej otrzymał John Bates Clark Medal, to jest w roku 1951. Co więcej jest znany również jako przedstawiciel chicagowskiej szkoły ekonomii. Milton był wielkim zwolennikiem wolnego rynku i jego wielkich zalet. W swojej książce Kapitalizm i wolność proponował minimalizację roli rządu w gospodarce wolnorynkowej w celu zapewnienia politycznej stabilności i wolności. Jego książka Wolny wybór odegrała wielką rolę w kształtowaniu postaw antysocjalistycznych, aż do dnia dzisiejszego.

Friedman we własnej osobie.

W 1976 otrzymał nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii. Nie było w tym nic zaskakującego, ponieważ miał liczne dokonania w zakresie analizy konsumpcji, historii i teorii monetarnej oraz za pokazanie złożoności polityki stabilizacji, nad czym przez wiele lat pracował.

W swoim ciekawym życiu miał także interesujący epizod związany z Chile. Friedman do dzisiaj jest oskarżany za swoją współpracę z tamtejszą dyktaturą.

Gorąco zachęcam do zainteresowania się jego osobą!

 

Rok 1970…

I od razu za tak zwanego “świeżego prawa” przenosimy się do roku 1970, w którym Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii, a konkretniej jeżeli chodzi o teorię równowagi ogólnej i teorię równowag cząsteczkowych otrzymał Paul Samuelson. Jego osiągnięciem była praca naukowa, dzięki której światowej ekonomii udało się rozwinąć statyczną, ale także dynamiczną teorię ekonomii. Samuelson także aktywnie przyczynił się do podniesienia poziomu analizy w ekonomii, za co także został wyróżniony.

Paul był Amerykaninem, zmarł dopiero cztery lata temu, urodził się w Indianie i można doszukiwać się w rodowodzie Samuelsona polskich korzeni, gdyż jego rodzice byli żydowskimi imigrantami właśnie polskiego pochodzenia.

Z rzeczy, które warto zapamiętać o Samuelsonie – to jego publikacja z 1954 roku, kiedy to w jednym z artykułów jako pierwszy usiłował formalnie zdefiniować takie pojęcie, które dzisiaj znamy jako dobra publiczne, czyli jednym słowem (albo raczej zdaniem) takie dobra, których nie ma możliwości wyłącznie z konsumpcji, ale (co bardzo ważne!) nie są one jednocześnie konkurencyjne w konsumpcji. Tłumacząc jeszcze kilkoma zdaniami, dostawca dobra nie może legalnie zapobiec używaniu dobra o którym mówimy przez innych, ale jednocześnie konsumpcja tego dobra przez jedną osobę, nie oznacza, że inne osoby mogą być pozbawione tej samej rzeczy. Kwintesencją niech więc będzie zdanie, że bez żadnych konsekwencji dobro może być konsumowane przez wiele osób jednocześnie!

O Samuelsonie warto jeszcze poczytać u źródeł, czyli w angielskich przekładach. O jego śmierci szeroko pisał znany The New York Times, którego zakładkę znalazłem i prezentuję tutaj oraz znana już wam z poprzedniego wpisu angielska encyklopedia ekonomii, którą z kolei linkuję tutaj.

#ekonomia #winners #Nobel Prize #Paul Samuelson #najlepsi #1970

Pierwsze Nagrody Nobla

Witajcie! Na moim blogu będę systematycznie przedstawiał osoby, które zdobyły Nobla w dziedzinie ekonomii! Po co taki blog? Otóż do przyszłego roku na egzamin z ekonomii muszę znać wszystkie te postacie, dlatego pomyślałem, że po prostu prowadząc bloga i dbając o wyświetlenia na nim utrwali mi się wiedza dotycząca prawie pięćdziesięciu osób. To co? Zaczynamy? Mam nadzieję, że może nawet uda mi się Was zainteresować.

Zacznijmy w ogóle od pełnej nazwy tej nagrody, bo Nobel to nie jest po prostu Nobel, a Nagroda Banku Szwecji imienia Alfreda Nobla.

No to startujemy. W roku 1969 nagrody otrzymali Ragnar Anton Kittil Frisch oraz Jan Tinbergen, a dziedziną, w której zostali wyróżnieni była ekonometria. Doceniono natomiast obu laureatów za rozwój i zastosowanie modeli dynamicznych do analizy procesów ekonomicznych. Szczegóły znajdziecie na stronie Nobla, której link umieszczam tutaj, która co prawda jest po angielsku, ale nie zaszkodzi potrenować trochę język.

Chciałbym jeszcze napisać kilka słów o Rangarze Frischu, który był Norwegiem, studiował na Uniwersytecie w Oslo i prowadził badania z różnych zakresów, ale szczególnie dotyczące teorii produkcji i teorii popytu, Jest także uznawany za twórcę systemu rachunkowości narodowej, który miał duży wpływ na norweskie planowanie gospodarcze i kto wie czy nie na fakt, że ten skandynawski kraj jest dzisiaj jednym z najbogatszych na świecie. O Frischu więcej można poczytać tutaj w encyklopedii ekonomii.

Jeżeli natomiast chodzi o Jana Tinbergena to on z kolei był Holendrem i w ramach ciekawostek należy koniecznie dodać, że jego brat Nikolaas Tinbergen także był laureatem Nagrody Nobla, tyle, że medycyny ale już cztery lata później niż Jan czyli dokładnie w 1973 roku. Zdolna rodzinka prawda? Zresztą tak mądrze mu z oczu patrzy…

#Jan Tinbergen #ekonomia #Nagroda Nobla #pierwsze Noble #Ragnar Anton Kittil Frisch #najlepsi ekonomiści